Spil Dağı’nın endemik türlerinden Manisalalesi (anemone coronaria) Manisa’nın simgelerinden biridir. Nisan ve Mayıs aylarında açar. Manisalalesi sanılanın aksine lale (tulip) cinsinden değil; anemon yani dağlalesi cinsinden gelmektedir. Çok yıllık bir bitkidir. Manisalalesi'nin bitkibilimindeki ismi anemone coronaria'dır. Halk arasında taçlı dağ lalesi, dağ lalesi, taçlı kırlalesi, rüzgar çiçeği, güllale olarak da söylenir. Çiçeği hem laleye hem gelinciğe, yaprakları maydanoza benzemektedir. Kırmızı, turuncu, pembe, mavi renkleri bulunmaktadır. Manisalalesi Spil Dağı’nın yanı sıra, Manisa’nın farklı bölgelerinde, İzmir, Balıkesir gibi Batı Anadolu’da, Balkanlar’da görülmektedir. Ana yurdu Anadolu’dur. Koruma altında türlerdendir, koparmanın, zarar vermenin, biyokaçakçılığının cezası bulunmaktadır. (Cezası 2024'te 387 bin 142 TL belirlenmiştir.)
Bilimde Manisalalesi (Anemone coronaria)
8-30 cm boylanabilen, çok yıllık, yumrulu otsu bir türdür. Dip yapraklar üçerli birleşik yapıdadır, saplı dilimler çok sayıda dikdörtgenimsi parçaya bölünmüştür; kenarlar dişlidir. Çiçekli gövde üzerindeki yapraklar sapsızdır. Çiçeklenme Şubat-Nisan ayları arasında gerçekleşir; çanak yapraklar başkalaşarak taç yaprak görünümü almışlardır; çanak ve taç yapraklar toplam 5-8 adettir ve ters yumurtamsı formdadır, varyetelerine göre açık parlak kırmızı, pembe, menekşe rengi-mavi veya beyaz olabilirler. Meyveler sert kabuklu ve yoğun ülgerlidir.
Taksonomi
Üst Alan (Superdomain) Neomura
Tip (Type) Ökaryotlar (Eukaryota)
Alem (Kingdom) Bitkiler (Plantae)
Üst Alan (Superdomain)Yeşil Bitkiler (Streptophyta)
Klad Karasal Bitkiler (Embryophyta)
Klad Polysporangiophyta (Polysporangiophyta)
Üst Bölük (Superdivision) Damarlı Bitkiler (Tracheophyta)
Klad Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta)
Klad Kapalı Tohumlu Bitkiler (Angiospermae)
Sınıf (Class) Magnoliopsida
Takım (Order) Ranunculales
Aile (Family) Ranunculaceae
Cins (Genus) Anemone
Tür (Species) Manisalalesi (Anemone coronaria)
Çini Eserlerinde Manisalalesi
Manisalalesi çini motiflerinde kullanılmıştır. Maalesef yeterli çalışma bulunmamaktadır.
“İznik çinilerinde, 16. yüzyılda “Manisalalesi” motifi de çok sık kullanılmış. Manisalalesi, çiçekli büyük panoların alt bölümlerinde, tam açmamış olarak stilize edilir. Ara Altun Hoca, Manisalalesi’nin yeşil yapraklarının maydanoza benzediğini söylemiş.” Seda Özen Bilgili
Mitolojide Manisalalesi
Yunan ve Roma mitolojisinin Manisalalesinin hikayesi, güzellik tanrıçası Afrodit (Roma mitolojisinde Venüs) ve güzeller güzeli ölümlü Adonis’in aşkıyla başlar. Yeraltı tanrıçası Persophone Adonis’i Afrodit’ten kıskanır ve Afrodit’e aşık savaş tanrısı Ares’e (Roma mitolojisinde Mars) bu aşkı anlatır. Ares, Adonis’in peşine düşer, bir yaban domuzu kılığına girer ve Adonis’i kasığından dişler. Adonis’in durmaya kanından Manisalalesi oluşur.
Bu hikayeden dolayı kasık ve karın arasındaki kaslara Adonis kası denir.
William Sheakespeare Cadı Avı oyununda şiirsel bir dille bu hikayeyi anlatır. Dilimize Talat Sait Halman çevirmiştir ve birçok tiyatro tarafından halen sahnelenmektedir.
Spil Dağı ve endemik türleri hakkındaki yazıyı okumak için tıklayın.
Kaynaklar:
Comments